25 maja 2018

Rzecznik znów pyta: co z ustawą o biegłych sądowych?

Rzecznik Praw Obywatelskich kolejny raz zwrócił się do Ministerstwa Sprawiedliwości z apelem o przyspieszenie prac nad ustawą o biegłych sądowych. Adam Bodnar wystąpił również o informację dotyczącą terminu zakończenia prac legislacyjnych.

To, że polski wymiar sprawiedliwości potrzebuje ustawy o biegłych, wiadomo od lat. Mówią o tym nie tylko eksperci, sędziowie czy adwokaci, ale też autorzy raportów o tej gałęzi sądownictwa, m.in. Najwyższa Izba Kontroli i Helsińska Fundacja Praw Człowieka. 

 

Na blogu też wielokrotnie podejmowaliśmy ten temat. O głównych założeniach projektu z 2014 r. (ustawa miała wejść w życie nawet w tym samym roku) pisaliśmy w tekście „Nowa ustawa o biegłych sądowych – czy jej się doczekamy?”. Niestety, to kolejny projekt, który utknął na etapie opiniowania.  

 

Sędzia za bardzo ufa biegłemu sądowemu?

 

Rzecznik Praw Obywatelskich nie pierwszy raz zwraca się do rządu o zajęcie się projektem ustawy o biegłych sądowych. Poprzednio wystąpił z takim apelem w 2016 r. Jak argumentował wówczas, obecne prawo nie reguluje w jasny sposób, jak mają pracować biegli, w efekcie czego strony bywają krzywdzone przewlekłością postępowań i błędami biegłych. Kolejną konsekwencją są odszkodowania, które zmuszony jest wypłacać Skarb Państwa.

 

Ministerstwo Sprawiedliwości odpowiedziało wówczas, że problemy dostrzega i poinformowało o wstępnym etapie prac nad projektem ustawy.

 

Przez blisko dwa lata o efektach legislacyjnych było jednak cicho, dlatego Adam Bodnar ponownie zaapelował do rządu o przyspieszenie prac nad nowym prawem. Jak argumentował w swoim piśmie RPO, opinie biegłych mają dziś tak ogromny wpływ na wyroki podejmowane przez sądy, że ta grupa musi doczekać się kompleksowych regulacji.  

 

- W praktyce dowód (z opinii biegłego – red.) często jest oceniany przez sędziów jako rzetelny i niebudzący wątpliwości oraz przesądza o rozstrzygnięciu procesu. Nie kwestionując w żaden sposób roli i znaczenia opinii biegłych, rzecznik uważa, że zarówno w ocenie obywateli, jak i jego własnej, sędziowie zbyt często opierają rozstrzygnięcia wyłącznie na opinii biegłych, bez podejmowania ich samodzielnej i krytycznej analizy. Czasami sądy, zamiast opierać się na własnej wiedzy i doświadczeniu, bezrefleksyjnie zdają się na opinie biegłych, nawet gdy jest ona niepełna – czytamy w komunikacie RPO.

 

Po pierwsze, weryfikacja biegłych

 

Długo oczekiwana ustawa miałaby uwzględniać kilka kluczowych kwestii. Największym wyzwaniem wydaje się być przede wszystkim zmiana zasad powoływania i weryfikacji kwalifikacji kandydatów na biegłych, aby wybierano rzeczywiście najlepszych fachowców. O problemie oceny kompetencji biegłych szerzej pisaliśmy w tutaj.

 

Przypomnijmy, obecnie kwestia biegłych regulowana jest w przyjętych rozporządzeniach. Są to m.in.: 

- rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 stycznia 2005 r. w sprawie biegłych sądowych (Dz.U. z 2005 r., Nr 15, poz. 133),

- rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 20 maja 2014 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia biegłego skarbowego (Dz.U. z 2014 r., poz. 654),

- rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 21 listopada 2014 r. w sprawie obligatoryjnego doskonalenia zawodowego biegłych rewidentów (Dz.U. z 2014 r., poz. 1730).