16 lutego 2018
(Cz. 14) Specjalizacje: biegły sądowy z zakresu ważności testamentu
Kwestionowanie ważności testamentu, to jeden z najczęstszych sporów w prawie cywilnym. Ocena świadomego spisania dokumentu, na podstawie którego majątek autora staje się własnością spadkobierców, należy zwykle do biegłego.
Formy testamentu, które mają moc prawną
Polskie prawo przewiduje różną formę takiego dokumentu. Testament może być napisany odręcznie, w formie drukowanej z podpisem testatora i ewentualnych świadków. Taki dokument może być sporządzony samodzielnie lub w obecności i przy akceptacji notariusza.
Co więcej, testament może sporządzić osoba spokrewniona albo zupełnie obca, a wtedy najtrudniej ocenić przesłanki, które kierowały testatorem.
Jakie problemy rozstrzyga biegły sądowy przy sporach spadkowych?
Strony postępowania zwykle podważają testament, nie zgadzając się z jego treścią. Wnioskują o unieważnienie dokumentu, kiedy zachodzi podejrzenie braku świadomości lub pełnej swobody spadkodawcy w momencie sporządzania świadectwa.
Ważność testamentu może być również oceniana na podstawie autentyczności. Wtedy powoływany jest również biegły sądowy grafolog. Sędzia może powołać do jednej sprawy nawet kilku biegłych.
Jak biegły sądowy określa ważność testamentu?
Praca biegłego jest w takich postępowaniach mocno utrudniona, bo odbywa się przecież najczęściej dopiero po śmierci autora testamentu. Zadaniem eksperta jest więc stworzenie rzetelnej opinii na podstawie zebranych materiałów dowodowych, na przykład w postaci historii medycznej zmarłego.
Sędzia zazwyczaj powołuje biegłego, którego zadaniem jest ocena psychicznej zdolności testatora do napisania testamentu zgodnie z osobistą wolą. Testament zostanie odrzucony w przypadku stwierdzonej choroby lub zaburzeń psychicznych, wpływ na decyzje może mieć też przyjmowanie określonych leków przez taką osobę.
Ocenie podlega więc nie tylko sam testament, ale też okoliczności, w jakich został sporządzony. Biegły sądowy może wnieść o powołanie w tym celu świadków.
Wartość majątku i… charakter pisma
Biegły sądowy powoływany jest również do rozstrzygnięcia postępowania o rzeczywistą wartość posiadanego majątku. Zdarza się, że część dóbr została bowiem wcześniej rozdana, sprzedana lub zniszczona. Niekiedy okazuje się też, że jedna osoba może sporządzić kilka testamentów. A nie zapisując dat, trudno jest przyjąć, który z tych dokumentów ma rzeczywistą moc prawną.
Ekspert bardzo często ocenia jednak nie tylko autentyczność sporządzonego pisma, ale również jego zawartość. Błędy językowe, charakter pisma, zakres słownictwa, ewentualne dopiski - takie czynniki nierzadko pozwalają ocenić logiczność podjętej decyzji.
