01 grudnia 2017
Biegli sądowi pod lupą obywateli
Czym jest działalność strażnicza? Jest to nic innego, jak obywatelska kontrola działań podejmowanym przez instytucje publiczne. Wśród organizacji pozarządowych są więc też takie, które monitorują pracę biegłych sądowych.
Czym jest kontrola obywatelska
Liczby robią wrażenie. Według raportu „Kondycja sektora organizacji pozarządowych w Polsce 2015” autorstwa Stowarzyszenia Klon/Jawor, w naszym kraju było zarejestrowanych 17 tys. fundacji oraz 86 tys. stowarzyszeń. Aktywnych było około 70 tys. z nich.
Ta liczba odnosi się oczywiście do różnych dziedzin życia publicznego, ale 8 proc. z nich zajmowało się właśnie prawem, prawami człowieka i działalnością polityczną. Czyli polem, w które wpisuje się m.in. instytucja biegłego sądowego.
Tutaj przykładami takich organizacji mogą być m.in.: Europejskie Centrum Inicjatyw w Naukach Sądowych, Fundacja Court Watch Polska, Fundacja im. Stefana Batorego lub Centrum Edukacji Obywatelskiej. Dla większości z nich analizowanie pracy ekspertów jest jednym z elementów działań, ale są też takie, które wręcz się tym specjalizują. Właśnie po to zainicjowany został chociażby projekt Forensic Watch.
Jak informował w ubiegłym roku tygodnik „Polityka”, Polacy mocno angażują się w sektor pozarządowy. „Watchdogportal.pl od 2010 r. prowadzi Bazę Inicjatyw Strażniczych. Obecnie jest to zbiór 650 projektów oraz ok. 250 organizacji, grup i osób, które angażują się w całym kraju. Zajmują się walką z korupcją, dostępem do informacji publicznej, monitoringiem wymiaru sprawiedliwości…”.
Część z tych spraw dotyczy także działalności biegłych.
Role organizacji pozarządowych
Można wymienić trzy podstawowe zadania fundacji i stowarzyszeń:
Monitoring – obserwowanie i analizowanie zasad działania instytucji biegłego, zarówno z perspektywy eksperta, jak i sędziów, prokuratorów, obywateli.
Alarmowanie – inaczej działalność interwencyjna. Organizacje pozarządowe nagłaśniają przypadki największych błędów biegłych sądowych, które mogły mieć wpływ na wydanie krzywdzącego wyroku przez sąd. Celem takiego działania jest zwrócenia uwagi ustawodawcy na błędy systemowe (np. na zbyt słabe sito kwalifikacyjne ekspertów).
Rzecznictwo – działalność organizacji pozarządowych, oprócz stawiania diagnozy problemów systemowych, polega również na wychodzeniu z konkretnymi propozycjami zmian w ustawodawstwie. Tutaj przykładem może być np. Helsińska Fundacja Praw Człowieka, która już wielokrotnie – także w formie obszernych opracowań – wnioskowała o konkretne zmiany w ustawie o biegłych.
Edukowanie społeczeństwa
Szczególną gałęzią działalności „strażników” jest edukacja. W tego typu działaniach ważne jest zarówno podkreślenie wagi instytucji biegłego i istoty rzetelności ekspertyz, jak i popularyzowanie wiedzy dotyczącej nauk sądowych. Tym bardziej, że z tą ostatnią wciąż związanych jest wiele mitów.
Ten problem opisali m.in. autorzy raportu „Ocena kompetencji biegłych sądowych. Oczekiwania i rekomendacje”:
- Społeczeństwo najczęściej czerpie wiedzę z telewizji, w której napotyka na serialowe produkcje w rodzaju „CSI”, „Bones” czy „Dexter”. Seriale te, pomimo że stanowią znakomitą promocję nauk sądowych, to jednak znacząco mijają się z realiami. W rezultacie przyczyniają się do powstawania fałszywych przekonań na temat metod wykorzystywanych w naukach sądowych, co w konsekwencji powoduje oczekiwania niemożliwe do spełnienia – czytamy.
