10 stycznia 2020

Biegły sądowy nie rozstrzyga, a opiniuje

Biegły bywa czasami błędnie postrzegany jako ten, który odpowiada za ustalenie sprawcy. Tymczasem jego zadaniem jest ocena okoliczności faktycznych zdarzenia przez pryzmat posiadanych "wiadomości specjalnych".

Kompetencje ekspertów mylą szczególnie osoby, które po raz pierwszy mają do czynienia z instytucją biegłego. Zdarza się, że strony próbują zaskarżyć niekorzystną dla siebie opinię specjalisty, chociaż ta została sporządzona z zachowaniem wszelkiej rzetelności. Dlatego warto przypomnieć: biegły nie może dokonywać ustaleń prawnych. Biegły posiadając tzw. wiadomości specjalne, jest jedynie wsparciem dla sądu, który jest z kolei jedynym organem uprawnionym do rozstrzygania sporu. 

Mówiąc inaczej, biegły nie ma prawa oceniać i wyciągać wniosków prowadzących do rozwiązania sprawy. Może jedynie ustalić fakty. 

Kiedy sąd może pominąć część opinii?

- Rolą biegłego nie jest rozstrzyganie zagadnień prawnych, a jedynie naświetlenie okoliczności z punktu widzenia wiadomości specjalnych przy uwzględnieniu udostępnionego mu materiału sprawy - przypominają Artur Powszek i Władysław Powszek w książce "By biegli byli biegli". - Jeżeli biegły, z przekroczeniem swoich kompetencji, obok wypowiedzi wymagających wiadomości specjalnych, zamieści sugestie co do sposobu rozstrzygnięcia kwestii prawnych, sąd powinien je pominąć. (...) Opinia jest jedynie środkiem dowodowym, który podlega ocenia sądu na ogólnych zasadach na równi z innymi dowodami zebranymi w sprawie. Opinia może być dowodem istotnym, lecz nie może być dowodem jedynym. 

Szczególne ważne jest ostatnie zdanie. Ponieważ ustalenia sądu nie powinny opierać się tylko na podstawie opinii biegłego, sędzia jest zobowiązany do weryfikacji poprawności poszczególnych elementów składających się na wnioski płynące z ekspertyzy.

Biegły nie uzupełnia materiału dowodowego 

Opinie, w których biegły wykroczył poza swoje kompetencje, mogą został w dość prosty sposób podważone przez sąd lub strony postępowania.

Przykładem takiej sytuacji może być kwestia materiału dowodowego. Według obowiązujących przepisów prawa, biegły nie ma możliwości uzupełniania materiału dowodowego, nawet jeśli uzna ten za niekompletny. Ekspert sądowy w swojej pracy ma obowiązek opierać się wyłącznie na materiale zgromadzonym wcześniej podczas postępowania. Biegły, dołączając do opinii na własną rękę np. ważne nagranie, kopię dokumentu czy zapis przesłuchania, może bowiem obciążyć przez to uczestników procesu. Wprowadzenie przez eksperta dowodu, którego strona nie zgłosiła w sprawie, jest więc niedopuszczalne.

Jak podkreśla Paweł Szewczyk z Sądu Okręgowego w Krakowie w swojej analizie "Wymogi opinii biegłego w postępowaniu sądowym", biegły nie opisuje stanu faktycznego sprawy, ale pozwala sądowi go zrozumieć: 

- Biegli w swoich opiniach powinni kategorycznie unikać stwierdzeń, odnoszących się do zasadności żądania zgłoszonego w sprawie. Na przykład poprzez stwierdzanie, że powództwo powinno być oddalone czy też uwzględnione (i to w jakim zakresie). Decyzja należy tutaj wyłącznie do sądu.