09 maja 2017

Jakie są rodzaje biegłych sądowych i gdzie ich znaleźć?

Biegły sądowy i biegły ad hoc – czym się różnią? Z czym należy się liczyć, jeżeli będąc stroną w procesie cywilnym biegłego wybierzemy na własną rękę? Dziś odpowiemy na te pytania. Postawimy też jeszcze jedno: dlaczego wciąż nie doczekaliśmy się centralnej listy biegłych?

Biegły sądowy to ekspert, którego nazwisko znajduje się na stałej liście sądu okręgowego. Lista posiada więc informację o dostępnych ekspertach. Jak już przypominaliśmy w poprzednim wpisie, kadencja takiego fachowca trwa 5 lat, ale oczywiście może zostać przedłużona.

Wszystkie najważniejsze informacje dotyczące biegłego, takie jak jego dziedzina, specjalizacja czy numer kontaktowy (chociaż nie wszyscy go udostępniają), można uzyskać na stronie internetowej danego sądu lub w jego sekretariacie.

Prywatna opinia głosem w sprawie

Biegłego sądowego powołuje w danym postępowaniu sędzia lub prokurator z urzędu. Biegły z listy tylko w wyjątkowych sytuacjach - takich jak np. długotrwała choroba – może odmówić wykonania zleconej przez sąd ekspertyzy. Natomiast kiedy ta zostanie już przez biegłego przygotowana, automatycznie staje się dowodem w sprawie.

Wynagrodzenie dla biegłego sądowego wypłaca w takiej sytuacji Skarb Państwa. Sędzia lub prokurator mają jednak prawo zawnioskować o opinie tzw. biegłego ad hoc, czyli specjalisty spoza listy stałych biegłych. Takie rozwiązanie stosowane jest jednak rzadziej, w sytuacjach, kiedy biegli z listy nie dysponują wymaganą wiedzą specjalistyczną lub kiedy sprawa jest na tyle skomplikowana, że za zasadne uznaje się wykorzystanie doświadczenia osoby, która daną rzadką tematykę poruszała np. w swoich publikacjach naukowych. Z procesowego punktu widzenia opinia biegłego ad hoc niczym nie różni się jednak od tej przygotowanej przez eksperta z listy stałej.

Środowisko sądownicze wyróżnia również trzecią kategorię – biegłych instytucjonalnych. Chodzi np. o instytuty badawcze czy akademie medyczne, których specjaliści nie figurują na liście sądowej.   

Wniosek o sporządzenie opinii przez biegłego może złożyć jednak także strona postępowania w procesie cywilnym. Wtedy jednak to ona z prywatnych pieniędzy opłaca pracę specjalisty. Trzeba też pamiętać, że tzw. opinie pozasądowe (prywatne), nie mogą być uznane za dowód w postępowaniu. Są „głosem w sprawie”, który jednak - jeśli przedłożona opinia wnosi coś nowego – sąd powinien wziąć pod uwagę.        

Ogólnopolski rejestr jest koniecznością

Trudno jednak nie odnieść wrażenia, że funkcjonowaniu biegłych sądowych w Polsce towarzyszy spory chaos. Każdy sąd okręgowy prowadzi bowiem odrębną listę biegłych, a każda tworzona jest często według innego wzoru.

Na złą komunikację między sądami zwracali uwagę już nawet sami eksperci, którzy musieli tłumaczyć się z coraz gorzej ocenianego poziomu przygotowywanych przez środowisko opinii.

- Niestety, nie ma przepływu informacji między sądami. Jeżeli biegły kompromituje się w jednym sądzie okręgowym, to prezes innego sądu okręgowego nie musi o tym wiedzieć – mówiła w 2014 r. wywiadzie dla „Gazety Wyborczej” Ewa Gruza, profesor z Katedry Kryminalistyki Wydziału Prawa i Administracji UW, która po 16 latach zrezygnowała z bycia biegłym sądowym.

Najwyższa Izba Kontroli już przed dwoma laty alarmowała w swoim raporcie, że konieczne jest nie tylko stworzenie systemu analizy danych o biegłych, ale także zbudowanie ogólnopolskiej ewidencji biegłych sądowych (miałoby ją prowadzić Ministerstwo Sprawiedliwości), która pozwalałby dobrać do danego postępowania jak najlepszego fachowca.

– Należy wprowadzić elektroniczny rejestr biegłych. Wtedy, jeśli jestem powoływana jako biegła, to od razu, niejako z automatu, idzie informacja do moich akt w jakiej sprawie zostałam powołana. A następnie czy moja opinia się utrzymała. I jeżeli moje ekspertyzy w większości przypadków nie staną się podstawą do orzeczenia, bo sąd uzna, że są wadliwe i musi je korygować kolejnymi ekspertyzami, powinno to być sygnałem, że jako biegła nie spełniam kryteriów merytorycznych – dodała Ewa Gruza.

Serwis znajdzbieglego.com jest najbardziej aktualną wyszukiwarką biegłych sądowych w Polsce. W swojej bazie skupia listy wszystkich sądów okręgowych.