22 lutego 2019

Osoby z niepełnosprawnościami w sądzie – rola biegłego

Osoby z niepełnosprawnościami mają zapewniony dostęp do wymiaru sprawiedliwości na takich samych warunkach, jak osoby w pełni sprawne fizycznie i psychicznie. Wyjątkiem są osoby ubezwłasnowolnione, które nie mają zdolności do czynności prawnych.

Przesłuchanie osoby z niepełnosprawnościami

Obowiązkiem sądów jest zapewnienie osobom niepełnosprawnym odpowiednich warunków do udziału w rozprawach.

Przede wszystkim, bez względu na charakter sprawy, przy przesłuchaniach zawsze powoływany jest biegły sądowy. Może to być tłumacz, jeśli osoba jest głucha bądź niema – takie osoby składają zeznania w formie pisemnej za pośrednictwem biegłego tłumacza języka migowego, który posiada uprawnienia Polskiego Związku Głuchych. Może być to także lekarz, który oceni stopień niepełnosprawności takiej osoby i możliwy wpływ choroby na zeznania.

Co ważne, przesłuchania bardzo często odbywają się nie w sądzie, ale w miejscu neutralnym, np. w domu niepełnosprawnego, jeśli nie ma możliwości przetransportowania go. Dla osób, u których niepełnosprawność została zdiagnozowana na tle psychologicznym, przygotowane zostały tzw. przyjazne pokoje przesłuchań. Dokładnie takie same, w których odbywają się spotkania z dziećmi. W przesłuchaniach zawsze udział biorą biegli sądowi z zakresu psychologii bądź psychiatrii.

Co ważne, dodatkowe prawa przysługują niepełnosprawnemu, który zostaje oskarżony w procesie karnym. Takiej osobie przysługuje wówczas obrońca z urzędu. Wszystko dlatego, że niepełnosprawność prowadzi do niemożności samodzielnej obrony.

Odpowiedzialność osoby z niepełnosprawnością

Zgodnie z artykułem 31 § 1 Kodeku Karnego, „nie popełnia przestępstwa, kto z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych, nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem.” Oznacza to, że jeśli tylko zachodzi domniemanie niepoczytalności osoby oskarżonej, istnieje obowiązek powołania biegłych sądowych psychologów bądź psychiatrów, którzy potwierdzą taką tezę (lub ją odrzucą).

Przesłanki prawne, które mogłyby wpływać na uniewinnienie, nie istnieją jednak w przypadku osób z niepełnosprawnościami fizycznymi. Jeśli zachodzi możliwość, że oskarżony był w stanie popełnić dany czyn, sądzony jest dokładnie tak samo, jak osoba w pełni sprawna. O możliwości popełnienia czynu przez osobę niepełnosprawną ruchowo świadczą badania i ekspertyzy biegłych sądowych lekarzy z zakresu specjalizacji, której niepełnosprawność dotyczy.