17 sierpnia 2018

Prawne aspekty dotyczące pracy biegłego sądowego

Praca biegłych sądowych w Polsce unormowana jest określonymi przepisami prawa. Jakimi dokładnie?

Regulacje dotyczące biegłych

1. Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. 2015, poz. 133 j.t.),
    
2. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. 1997, nr 89, poz. 555 ze zm.),
    
3. Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. 2014 poz.1025 j.t.),
    
4. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 stycznia 2005 r. w sprawie biegłych sądowych (Dz. U. 2005 nr 15, poz.133).

Biegli w postępowaniu cywilnym i karnym

Bez względu na rodzaj sprawy, zarówno w postępowaniu cywilnym, jak i karnym, biegły sądowy powoływany jest zawsze w przypadkach, w których do rozstrzygnięcia niezbędne są tzw. wiadomości specjalne. To profesjonalne dane z określonej gałęzi wiedzy, których nie posiada sędzia.

W postępowaniu cywilnym biegły sądowy najczęściej powoływany jest do spraw, które dotyczą pozwów o zadośćuczynienie, odszkodowanie, podział majątku, wypadków drogowych, przyjęcie na przymusowe leczenie czy też o ustalenie opieki nad dzieckiem i kontaktów z nim.

W procesie karnym to właśnie opinie biegłych są najczęściej „mocnym” dowodem w sprawie. Należy jednak mieć na uwadze, że nie oznacza to, iż zawsze mają pełną moc wiarygodności, bo sędzia może je w każdej chwili odrzucić. Nie ma jednak wątpliwości, że to m.in. ekspertyzy pozwalają wskazać winnego i wydać sprawiedliwy wyrok.

Kto może być biegłym i w jakich sprawach?

Bez względu na rodzaj sprawy, biegli sądowi powoływani są najczęściej z listy biegłych sądowych figurujących przy sądach okręgowych. Na takiej liście oczywiście nie może jednak znaleźć się każdy. Biegły sądowy musi wykazywać najlepszą wiedzę w danej dziedzinie, doświadczenie i umiejętności. 

Przypomnijmy, kadencja biegłego sądowego trwa 5 lat.

W wyjątkowych okolicznościach do sprawy może zostać powołany ekspert spoza listy biegłych sądowych. To tzw. biegły ad hoc, którego powołuje się jedynie do konkretnej sprawy. Dzieje się tak w przypadku, kiedy na liście nie ma specjalisty w danym zakresie albo kiedy znany jest ekspert o lepszych kwalifikacjach aniżeli ten, który figuruje na liście.

Biegły powołany przez sąd lub prokuraturę

Biegłego sądowego najczęściej powołuje sędzia, ale w postępowaniu przygotowawczym może to również robić prokuratura. O ekspertyzę biegłego wnieść mogą także strony postępowania, chociaż to sąd ma ostateczne zdanie, bo taki wniosek może przyjąć lub odrzucić.

Zarówno prokuratura, jak i strony postępowania, mogą również starać się o zmianę niekorzystnej opinii wydanej przez biegłego i którą przyjął sędzia. Mogą też wnosić o wydanie opinii przez innego biegłego sądowego albo uzupełnienie tej, która już powstała. Prokurator często stara się o powołania drugiego biegłego sądowego, który wydaje w tym samym zakresie kolejną, niezależną opinię. Istnieje wtedy szansa na porównanie dwóch ekspertyz.